Συνθήκες και Παράγοντες Εκτροφής και Παραγωγής του Μελισσιού (ΜΕΡΟΣ Β)

Παραγωγή βασιλισσών – Βελτίωση μελισσών

  Η βασίλισσα αποτελεί το κέντρο γύρω από το οποίο εξελίσσεται όλη η ζωή του μελισσιού. Είναι η μητέρα όλων των ατόμων του σμήνους. Μεταβιβάζει στα θηλυκά άτομα που γεννάει τους χαρακτήρες που αυτή κατέχει στο γενετικό της υλικό, μαζί με τους χαρακτήρες του σπέρματος των κηφήνων με τους οποίους έχει συζευχθεί. Αντίθετα το γενετικό υλικό των κηφήνων προέρχεται μόνο από τη βασίλισσα. Επίσης η βασίλισσα, με την παραγωγή φερομονών από το σώμα της, εξασφαλίζει τη συνοχή και καλή λειτουργία του σμήνους. Σε γενικές γραμμές μπορεί να παρομοιασθεί με τον  «εγκέφαλο» του μελισσιού.

Η βασίλισσα, όπως κάθε ζωντανός οργανισμός, γερνάει με την πάροδο του χρόνου. Έτσι, ναι μεν μπορεί να ζήσει μέχρι 5 χρόνια, αλλά όλες οι λειτουργίες της, μετά κυρίως το 2ο χρόνο ζωής της, αρχίζουν να μειώνονται με τις αντίστοιχες αρνητικές επιπτώσεις στην ανάπτυξη και απόδοση του μελισσιού. Στην περίπτωση αυτή πρέπει να αντικατασταθεί με μια νέα.

Κάθε μελισσοκόμος, προκειμένου να έχει το καλύτερο αποτέλεσμα από την μελισσοκομική του εκμετάλλευση, πρέπει κάθε δυο χρόνια το πολύ να ανανεώνει τις βασίλισσες των μελισσιών του. Είναι λοιπόν ανάγκη να γνωρίζει ο μελισσοκόμος πώς να παράγει ο ίδιος βασίλισσες, να κάνει δηλαδή βασιλοτροφία.

Για να μπορέσει ο μελισσοκόμος να πραγματοποιήσει την βασιλοτροφία, πρέπει να διαθέτει ορισμένα εργαλεία και εξαρτήματα. 

Αυτά είναι :

• Τεχνητά βασιλικά κελιά κέρινα ή πλαστικά, διαμέτρου 9χιλ. και βάθους περίπου 10χιλ.
• Πηχάκια βασιλικών κελιών, ξύλινα ή πλαστικά, μήκους περίπου 42 εκ. και πάχους 1Χ1 εκ., πάνω στα οποία προσαρμόζονται τα τεχνητά βασιλικά κελιά.
• Πλαίσια βασιλικών κελιών ξύλινα, κανονικών διαστάσεων πλαισίου στις ειδικές υποδοχές των οποίων προσαρμόζονται τα πηχάκια βασιλικών κελιών.
• Βελονάκια εμβολιασμού με τα οποία μεταφέρουμε τις προνύμφες στα βασιλικά Κελιά.
• Κυψελίδια γονιμοποίησης των βασιλισσών (είναι ειδικά μικρά κυψελίδια ή μικρές κυψέλες χωρητικότητας 3-4 πλαισίων).
• Χρώματα  μαρκαρίσματος βασιλισσών, για τον χρωματισμό (μαρκά-ρισμα) των νέων βασιλισσών.
• Κλωβούς βασιλισσών (ειδι-κά ξύλινα ή πλαστικά κλουβά-κια για την διατήρηση των βασιλισσών).

Ο τρόπος και η διαδικασία η οποία ακολουθείται για την παραγωγή βασιλισσών είναι η ακόλουθη :

1.Προσδιορίζουμε στο μελισσοκομείο μελίσσια με επιθυμητά χαρακτηριστικά (καλή απόδοση σε μέλι και άλλα προϊόντα, ανθεκτικότητα σε ασθένειες, μικρή επιθετικότητα, μικρή τάση για σμηνουργία κτλ). 

Τα μελίσσια αυτά διαχωρίζουμε σε δυο ομάδες:

α. μελίσσια επιλογής βασιλισσών (1-2 τα καλύτερα) και

β. μελίσσια επιλογής κηφήνων (3-4 ή περισσότερα).

Ο αριθμός φυσικά των μελισσιών που διαλέγονται ως μελίσσια επιλογής, εξαρτάται από τον συνολικό αριθμό μελισσιών του μελισσοκομείου.

Η ιδανική περίοδος για την παραγωγή βασιλισσών είναι η άνοιξη, περίοδος όπου τα μελίσσια αναπαράγονται μόνα τους (σμηνουργία).

2.Αργά το χειμώνα ή πολύ νωρίς την άνοιξη, τοποθετούνται στα μελίσσια επιλογής κηφήνων  κηρήθρες κτισμένες κενές που περιέχουν κυρίως κελιά κηφήνων, ώστε να παραχθεί μεγάλος αριθμός  κηφήνων. Έτσι θα έχουμε διαθέσιμο από πολύ νωρίς μεγάλο αριθμό επιλεγμένων κηφήνων.

3.Στη συνέχεια, όταν οι καιρικές συνθήκες το επιτρέψουν, διαλέγονται ένα ή περισσότερα πολύ δυνατά μελίσσια τα οποία ονομάζουμε μελίσσια εκτροφής βασιλισσών. Το κάθε δυνατό μελίσσι εκτροφής το τακτοποιούμε ως εξής:

▪ Αφαιρούμε τη βασίλισσά του και όλα τα πλαίσια με γόνο πολύ μικρής ηλικίας. Αντικαθιστούμε τα πλαίσια αυτά με άλλα που έχουν γόνο καλυμμένο. Τα  πλαίσια αυτά τα παίρνουμε από άλλα μελίσσια.

▪ Τακτοποιούμε όλα τα πλαίσια με γόνο στον εμβρυοθάλαμο, ως εξής: στο κέντρο του εμβρυοθαλάμου αφήνουμε τη θέση ενός πλαισίου κενή. Φροντίζουμε ώστε δεξιά και αριστερά του κενού να υπάρχουν πλαίσια με ώριμο εκκολαπτόμενο γόνο, και προς τις άκρες πλαίσια με γόνο όλο και μικρότερης ηλικίας. Ένα από τα δυο πλαίσια που βρίσκονται εκατέρωθεν του κενού στον εμβρυοθάλαμο, επιδιώκουμε να περιέχει και μεγάλη ποσότητα γύρης.

▪ Τοποθετούμε στο κενό του εμβρυοθαλάμου το πλαίσιο με τον πήχη των τεχνητών βασιλικών κελιών. Ο πήχης αυτός έχει επάνω του 15-20 τεχνητά βασιλικά κελιά.

4.Την επομένη ημέρα, μετά δηλαδή από 24 ώρες, βγάζουμε από το μελίσσι εκτροφής το πλαίσιο των βασιλικών κελιών, όπου βρίσκεται ο πήχης με τα βασιλικά κελιά, παίρνουμε τον πήχη, απομακρύνοντας τις μέλισσες που βρίσκονται επάνω του, και τον μεταφέρουμε σε κατάλληλο χώρο όπου θα πραγματοποιήσουμε τον εμβολιασμό, ως εξής:

▪ Από το μελίσσι επιλογής βασιλισσών βρίσκουμε και παίρνουμε ένα πλαίσιο με προνύμφες εργατριών ηλικίας 1 ημέρας, οι οποίες είναι οι καταλληλότερες για να εμβολιασθούν και από αυτές να παραχθούν βασίλισσες. Με τη μελισσοκομική βούρτσα αφαιρούμε όλες τις μέλισσες που βρίσκονται επάνω του.

▪ Με το βελονάκι εμβολιασμού μεταφέρουμε (εμβολιάζουμε) από το πλαίσιο αυτό προνύμφες εργατριών ηλικίας το πολύ 1 ημέρας στα τεχνητά βασιλικά κελιά του πήχη. Προηγουμένως είχαμε τοποθετήσει μέσα σε αυτά μια σταγόνα βασιλικού πολτού διαλυμένου σε καθαρό νερό 1:1.

▪ Αμέσως μετά τον εμβολιασμό όλων των κελιών του πήχη τον τοποθετούμε, με προσοχή, στο ειδικό πλαίσιο βασιλικών κελιών και αυτό στο μελίσσι εκτροφής.

Τα εμβολιασμένα ημιτελή βασιλικά κελιά του μελισσιού εκτροφής εξελίσσονται σε ώριμα βασιλικά κελιά με τη φροντίδα των εργατριών μελισσών.

5.Μετά 12 ακριβώς ημέρες από την ημέρα του εμβολιασμού των κελιών, αναμένεται να εκκολαφθεί από κάθε βασιλικό κελί μια νέα και επιλεγμένη βασίλισσα. Μια ημέρα πριν την εκκόλαψή τους απομακρύνουμε τον πήχη και με προσοχή αποσπούμε από αυτόν τα βασιλικά κελιά τα οποία τοποθετούμε από ένα σε κατάλληλο κυψελίδιο γονιμο-ποίησης βασιλισσών.

6.Τα κυψελίδια τα έχει εκ των προτέρων ετοιμάσει ο μελισσοκόμος. Συνήθως κάθε κυψελίδιο περιέχει τρία πλαίσια και έναν τροφοδότη. Τα πλαίσια πρέπει να περιέχουν πληθυσμό, σφραγισμένο γόνο, μέλι και γύρη. Στα κυψελίδια αυτά οι βασίλισσες θα εκκολαφθούν την επομένη ημέρα.

7.Δέκα τρεις (13) ημέρες περίπου μετά την τοποθέτηση των βασιλικών κελιών, επιθεωρούνται τα κυψελίδια γονιμοποίησης των βασιλισσών, για να διαπιστώσουμε εάν οι βασίλισσες έχουν γονιμοποιηθεί. Η διαπίστωση γίνεται με την παρουσία γόνου στο κυψελίδιο. Στην περίπτωση αυτή  μαρκάρουμε τη βασίλισσα στον θώρακα με το κατάλληλο χρώμα της χρονιάς,για να μπορούμε έτσι να προσδιορίσουμε την ηλικία της και να την εντοπίσουμε εύκολα. Όσα κυψελίδια είναι ορφανά, τα εφοδιάζουμε με νέα ώριμα βασιλικά κελιά.

Το μαρκάρισμα των βασιλισσών γίνεται με 5 διαφορετικά χρώματα κοινά για όλον τον κόσμο. Συγκεκριμένα για χρονιές που τελειώνουν σε:

• 1 και 6    χρησιμοποιείται το  άσπρο
• 2 και 7                »                »  κίτρινο
• 3 και 8                »                »  κόκκινο
• 4 και 9                »                »   πράσινο
• 5 και 0                »                »   μπλε

Οι νέες γονιμοποιημένες και μαρκαρισμένες βασίλισσες μπορούν να χρησιμοποιηθούν για:

-         την αντικατάσταση γερασμένης βασίλισσας ενός μελισσιού.

-         τη δημιουργία νέων μελισσιών (παραφυάδες).

-         την πώληση βασιλισσών. Στην περίπτωση αυτή η νέα βασίλισσα τοποθετείται στο κλουβάκι βασίλισσας με λίγο ζαχαροζύμαρο και 8-10 συνοδούς νέες εργάτριες.

Τρόποι πολλαπλασιασμού μελισσοσμηνών

Πολύ συχνά ο μελισσοκόμος χρειάζεται να αντικαταστήσει ή και να αυξήσει τον αριθμό των μελισσιών του. Μελίσσια μπορεί να καταστραφούν από φυσικά αίτια (φωτιές, πλημμύρες), βιολογικά αίτια (ασθένειες) ή από κακούς χειρισμούς του ιδίου του μελισσοκόμου (π.χ. ακατάλληλη προετοιμασία για ξεχειμώνιασμα) κ.ά. Τα μελίσσια αυτά πρέπει να αντικατασταθούν. 

Η ανάπτυξη μιας μελισσοκομικής μονάδας προϋποθέτει επίσης να γνωρίζει ο μελισσοκόμος πώς να πολλαπλασιάζει τα μελίσσια του και να μην καταφεύγει στην εύκολη αλλά δαπανηρή και με κινδύνους λύση της αγοράς νέων μελισσιών. Υπάρχουν μονάδες που εξειδικεύονται στην παραγωγή μελισσιών προς πώληση, οπότε εκεί ο πολλαπλασιασμός των μελισσιών αποτελεί  την κύρια δραστηριότητα του μελισσοκόμου.

Υπάρχουν πολλοί τρόποι που μπορεί ο μελισσοκόμος να πολλαπλασιάσει τα μελίσσια του. Ποιος θα χρησιμοποιηθεί κάθε φορά εξαρτάται εκτός των άλλων και από την εμπειρία του μελισσοκόμου και τα διαθέσιμα μέσα. Ανεξάρτητα όμως από το πώς θα γίνει ο πολλαπλασιασμός, χρειάζονται για τον σκοπό αυτό κυψέλες, βασίλισσες, εργάτριες, τροφοδότες και πλαίσια με γόνο, μέλι, γύρη ή άδεια και άκτιστα.

Παλιά ο μοναδικός τρόπος δημιουργίας νέων μελισσιών ήταν με τη σύλληψη αφεσμών. Βέβαια σήμερα αυτό δεν θεωρείται καλή μελισσοκομική πρακτική. Τη γνωρίζουμε μόνο ως μια συμπληρωματική τεχνική που χρησιμοποιείται σε έκτακτες περιπτώσεις.

Οι καλύτεροι τρόποι πολλαπλασιασμού του μελισσιού είναι , συνδεδεμένοι με την παραγωγή νέων βασιλισσών. Στην πραγματικότητα τα κυψελίδια γονιμοποίησης (στη διαδικασία της βασιλοτροφίας), αν έχουν πλαίσια κανονικών διαστάσεων, δεν είναι τίποτα άλλο παρά νέα μελίσσια τα οποία προήλθαν από αρχικές κυψέλες. Το περιεχόμενο κάθε κυψελίδιου γονιμοποίησης, αφού προηγουμένως η βασίλισσα έχει αρχίσει να γεννά, μεταφέρεται σε μια κανονική κυψέλη, η οποία με την κατάλληλη περιποίηση (προσθήκη άδειων ή και άκτιστων  πλαισίων, τροφοδοσία) μετατρέπεται σε πλήρες μελίσσι.

Στην απλή περίπτωση που θέλουμε από ένα (σχετικά δυνατό) μελίσσι να δημιουργήσουμε ένα ακόμη μελίσσι (μια παραφυάδα) κάνουμε τα εξής:

Αφαιρούμε από την κυψέλη που έχουμε 2 πλαίσια γόνου με τις μέλισσές τους  χωρίς τη βασίλισσα και τα τοποθετούμε σε μια νέα κυψέλη.

Προσθέτουμε στην νέα κυψέλη 2 πλαίσια με τροφή (μέλι και γύρη) χωρίς τις μέλισσες.

Το μελίσσι το τροφοδοτούμε και το μεταφέρουμε τουλάχιστον 4 χιλιόμετρα μακριά από το μελισσοκομείο μας, διότι διαφορετικά οι συλλέκτριες μέλισσες επιστρέφουν στην μητρική κυψέλη.

Μετά από 6 ώρες, εισάγουμε στο νέο μελίσσι μια νέα και γονιμοποιημένη βασίλισσα ή τοποθετούμε με διάφορους τρόπους βασιλικό κελί. Αν θέλουμε μπορούμε ακόμη να αφήσουμε το μελίσσι να δημιουργήσει μόνο του βασίλισσα (διασώσεως). Στην περίπτωση αυτή το μελίσσι θα καθυστερήσει λίγο στην ανάπτυξή του.

Μετά από λίγο καιρό μπορούμε το νέο μελίσσι (παραφυάδα) να το φέρουμε πάλι στον παλιό χώρο του μελισσοκομείου από όπου το πήραμε. Προσθέτουμε σ’ αυτό δυο κηρήθρες γόνου (μια ανά δεκαήμερο) μετά τον χωρισμό του αρχικού μελισσιού.

Στην περίπτωση που το νέο μελίσσι που φτιάχνουμε θέλουμε να παραμείνει από την πρώτη στιγμή στον χώρο του μελισσοκομείου, είναι απαραίτητο να κλεισθεί η είσοδος του για 3 ημέρες με συρμάτινο πλέγμα ή ειδική θυρίδα εισόδου, ώστε να μη φύγουν οι συλλέκτριες μέλισσες αλλά και να αερίζεται το μελίσσι. Μετά τις ημέρες αυτές τοποθετούμε την κανονική θυρίδα αφήνοντας περιορισμένο χώρο για την είσοδο και έξοδο των μελισσών. Επίσης συστήνεται το τίναγμα του πληθυσμού ενός ή δυο επιπλέον πλαισίων για να αντισταθμισθεί η απώλεια των συλλεκτριών που θα επιστρέψουν στην μητρική τους κυψέλη.

Προσοχή!

Για να δοθεί καινούρια βασίλισσα σε ένα μελίσσι πρέπει αυτό να είναι ορφανό για τουλάχιστον 6 ώρες και η βασίλισσα να είναι προστατευμένη σε κλουβάκι βασίλισσας. Το κλουβάκι αυτό το τοποθετούμε στο κέντρο της κυψέλης ανάμεσα σε πλαίσια με γόνο.

 Παραλλαγή της παραπάνω μεθόδου αποτελεί να τοποθετούμε στην παραφυάδα και το πλαίσιο με την βασίλισσα έτσι ώστε χωρίς βασίλισσα (ορφανό) να παραμένει το αρχικό (μητρικό) μελίσσι.

Παραφυάδα μπορούμε να δημιουργήσουμε επίσης, αν στη νέα  κυψέλη τοποθετήσουμε πλαίσια με γόνο, πληθυσμό, προμήθειες (χωρίς όμως την βασίλισσα) που παίρνουμε  από περισσότερα των 2 μελισσιών. Από κάθε μελίσσι παίρνουμε 1 ή 2 πλαίσια. Βέβαια και στην περίπτωση αυτή παίρνονται τα μέτρα που αναφέρθηκαν προηγουμένως για να αποτρέψουμε την επιστροφή των συλλεκτριών μελισσών στα μητρικά τους μελίσσια.

Συνθήκες – πρακτικές παραγωγής μελισσοκομικών προϊόντων

 Απαραίτητες συνθήκες για την παραγωγή των μελισσοκομικών προϊόντων, είναι η ύπαρξη κατάλληλης μελισσοκομικής χλωρίδας σε μια περιοχή και η παρουσία, καλά ανεπτυγμένων μελισσιών τα οποία θα συλλέξουν τη μεγαλύτερη δυνατή ποσότητα νέκταρος, γύρης ή μελιτώματος.

 Μια εργάτρια μέλισσα γίνεται συλλέκτρια 42 περίπου ημέρες μετά τη γέννηση του αυγού από το οποίο έχει προέλθει. Ένα μελίσσι την περίοδο της ανθοφορίας, κατά την οποία ο μελισσοκόμος θέλει να πάρει παραγωγή, πρέπει να έχει το μεγαλύτερο δυνατό αριθμό συλλεκτριών μελισσών. Έτσι όσο περισσότερο ζήσει η συλλέκτρια μέλισσα αυτή την περίοδο τόσο η παραγωγή θα είναι μεγαλύτερη. 

Αυτό επιτυγχάνεται με το να αρχίσει ο μελισσοκόμος να εντατικοποιεί στο έπακρο την ανάπτυξη του μελισσιού, με την όσο το δυνατόν μεγαλύτερη γέννα της βασίλισσας, 45 τουλάχιστον ημέρες πριν την έναρξη της συγκεκριμένης ανθοφορίας.

 Νέα βασίλισσα, επαρκής πληθυσμός, άφθονες τροφές, επάρκεια χώρου και εξασφάλιση της υγείας του μελισσιού είναι οι βασικές προϋποθέσεις που πρέπει να πληρούνται για την επίτευξη του σκοπού αυτού.

    Ο περιορισμός επίσης της γέννας (μπλοκάρισμα) της βασίλισσας, κατά την περίοδο της κύριας ανθοφορίας, θα αυξήσει ακόμα περισσότερο την παραγωγή σε μέλι. Αυτό επιτυγχάνεται κυρίως με την χρησιμοποίηση του βασιλικού διαφράγματος. Το βασιλικό διάφραγμα είναι μεταλλικό ή πλαστικό πλέγμα, το οποίο τοποθετείται μεταξύ του εμβρυοθαλάμου και των άλλων ορόφων της κυψέλης, και το οποίο, δεν επιτρέπει στην βασίλισσα που έχουμε περιορίσει στον εμβρυοθάλαμο, να μετακινηθεί  και να γεννήσει στους επάνω ορόφους. Στον εμβρυοθάλαμο τοποθετούμε επίσης και όλα τα πλαίσια με γόνο μικρής ηλικίας, καθώς και πλαίσια με σφραγισμένο μέλι, προκειμένου να περιορίσουμε ακόμη περισσότερο τη γέννα της βασίλισσας για την περίοδο της κύριας ανθοφορίας. Μετά την απόληψη του μελιού (τρυγητό) αφαιρούμε το διάφραγμα.

 Στην περίπτωση που την περίοδο της κύριας ανθοφορίας τα μελίσσια είναι αδύνατα (έχουν μικρό αριθμό συλλεκτριών μελισσών), δεν θα μπορέσουν να συλλέξουν και αποθεματοποιήσουν αρκετές τροφές (μέλι-γύρη) και ενδείκνυνται η συνένωσή τους ανά δύο. Η συνένωση αυτή γίνεται με διάφορους τρόπους, ένας από τους οποίους είναι γνωστός ως «η μέθοδος της εφημερίδας».

Η συνένωση δυο αδύνατων μελισσιών με τη μέθοδο «της εφημερίδας», γίνεται με τον ακόλουθο τρόπο:

-         Αφαιρούμε το καπάκι από το σχετικά πιο δυνατό μελίσσι.

-         Τοποθετούμε μια εφημερίδα επάνω στους κηρηθροφορείς της ανοικτής κυψέλης, ώστε αυτή να καλύπτει όλη την επιφάνεια.

-         Τοποθετούμε πάνω από την κυψέλη και την εφημερίδα, ένα άδειο πάτωμα και προσέχουμε ώστε η εφημερίδα να είναι καλά τεντωμένη.

-         Ανοίγουμε στην εφημερίδα έναν αριθμό π.χ. 20-30 μικρές τρύπες με ένα μικρό καρφί.

-         Μεταφέρουμε στο άδειο αυτό πάτωμα ένα-ένα όλα τα πλαίσια από το δεύτερο αδύνατο μελίσσι.

-         Κλείνουμε το καπάκι και δεν ενοχλούμε τα μελίσσια για 4-5 ημέρες.

-         Επιθεωρούμε εάν έγινε σωστά η συνένωση και αφαιρούμε τα υπολείμματα της εφημερίδας. Τέλος τακτοποιούμε κατάλληλα τα πλαίσια.

 Για την παραγωγή γύρης οι απαραίτητες συνθήκες είναι η  ύπαρξη μεγάλης ανθοφορίας γυρεοφόρων φυτών και η παρουσία μετρίως δυνατών μελισσιών με όσο δυνατόν μεγαλύτερο αριθμό νέων συλλεκτριών μελισσών.

 Τον βασιλικό πολτό τον παράγουν σε μεγάλη ποσότητα οι νεαρές εργάτριες μέλισσες, ηλικίας 4-12 ημερών. Έτσι, προκειμένου ο μελισσοκόμος να μπορέσει να παραγάγει αρκετή ποσότητα βασιλικού πολτού, πρέπει το μελίσσι να έχει μεγάλο αριθμό νεαρών μελισσών αλλά και μεγάλο αριθμό συλλεκτριών. Οι τελευταίες θα μεταφέρουν μεγάλες ποσότητες γύρης, απαραίτητης για την παραγωγή του βασιλικού πολτού. Η ύπαρξη έντονης ανθοφορίας γυρεοφόρων φυτών είναι βασική προϋπόθεση την περίοδο παραγωγής του βασιλικού πολτού.

Τρόπος ενίσχυσης μελισσιού με νέες μέλισσες

Ο μελισσοκόμος προκειμένου να εμπλουτίσει με νέες μέλισσες ένα μελίσσι, για να πάρει περισσότερο βασιλικό πολτό ενεργεί ως εξής : 

Τοποθετεί με προσοχή μια ξύλινη επίπεδη επιφάνεια σε συνέχεια της σανίδας πτήσης. Παίρνει ένα ή περισσότερα πλαίσια με τον πληθυσμό τους, προσέχοντας να μην έχουν τη βασίλισσα, από άλλα δυνατά μελίσσια και τινάζει τα πλαίσια αυτά έτσι ώστε οι μέλισσες να πέσουν επάνω στην ξύλινη επιφάνεια. Με τη βοήθεια του καπνού (από το καπνιστήρι) οδηγεί τις μέλισσες να εισέλθουν από την είσοδο στο μελίσσι που θέλει να ενισχύσει. Μόνο οι νέες μέλισσες εισέρχονται περπατώντας, ενώ οι συλλέκτριες πετούν και επιστρέφουν στα μελίσσια τους.

Παροχή υπηρεσιών επικονίασης σε καλλιεργητές

 Είναι γνωστό ότι η μέλισσα έχει ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στην επικονίαση των εντομόφιλων φυτών. Τα φυτά αυτά, καλλιεργούμενα ή αυτοφυή, μπορεί να είναι  πολυετή (καρποφόρα ή μη) ή ετήσια.

Τα καλλιεργούμενα φυτά τα οποία παρουσιάζουν και το μεγαλύτερο οικονομικό ενδιαφέρον είναι κυρίως τα καρποφόρα και τα σποροπαραγωγά (κτηνοτροφικά και βιομηχανικά). Τα φυτά αυτά ανθίζουν ανάλογα με το είδος τους σε διαφορετικές εποχές του χρόνου.

Είναι απολύτως τεκμηριωμένο ότι η παραγωγή των ανωτέρω φυτών, ποσοτικά και ποιοτικά, εξαρτάται από τη σωστή επικονίασή τους. Έτσι την περίοδο ανθοφορίας τους, πρέπει να βρίσκονται στη συγκεκριμένη  περιοχή όσο το δυνατόν περισσότερα μελίσσια τα οποία θα επιτελέσουν την επικονίαση.

            Βέβαια εκτός από τις μέλισσες υπάρχουν και άλλα έντομα επικονιαστές (κολεόπτερα, δίπτερα, άλλα υμενόπτερα κτλ.). 

Οι μέλισσες όμως υπερέχουν από όλα αυτά για τους εξής λόγους :

-         Κάθε μελίσσι αποτελείται από χιλιάδες άτομα (εργάτριες μέλισσες) επικονιαστές.

-         Λειτουργούν ως επικονιαστές καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου και εφόσον οι καιρικές συνθήκες το επιτρέπουν.

-         Μεταφέρονται εύκολα από περιοχή σε περιοχή με τη φροντίδα του μελισσοκόμου.

-         Παρουσιάζουν το φαινόμενο της ανθικής σταθερότητας. Δηλαδή κάθε εργάτρια συλλέκτρια σε κάθε έξοδό της από την κυψέλη επισκέπτεται τα άνθη του ίδιου είδους φυτού π.χ. μια μέλισσα που συλλέγει σε άνθη πορτοκαλιάς συνεχίζει την συλλογή μόνο σε άνθη πορτοκαλιάς του ιδίου ή άλλου δένδρου.

-         Συλλέγουν σε κάθε έξοδό τους μεγάλη ποσότητα τροφών (γύρη-νέκταρ), με αποτέλεσμα, επειδή κάθε άνθος παρέχει μικρή ποσότητα από αυτές, να επισκέπτονται μεγάλο αριθμό λουλουδιών και έτσι να επιτελούν την σταυρεπικονίαση σε μεγάλη κλίμακα. Επακόλουθο της σταυρεπικονίασης είναι η ποιοτική και ποσοτική βελτίωση της παραγωγής.

 Τη χρησιμότητα αυτή των μελισσιών στην επικονίαση πολλοί καλλιεργητές δεν τη γνωρίζουν· μάλιστα αρκετές φορές προκαλούν  (άθελα ή μη) μεγάλες ζημιές στα μελίσσια με τους ψεκασμούς των καλλιεργειών τους κατά την περίοδο της ανθοφορίας.

Σε αρκετές χώρες, λειτουργούν ειδικές υπηρεσίες κατευθυνόμενης επικονίασης. Η πρακτική αυτή γίνεται ακόμη πιο επιτακτική σήμερα, λόγω της μεγάλης μείωσης όλων των άλλων εντόμων επικονιαστών από τη χρήση των φυτοφαρμάκων. Οι υπηρεσίες επικονίασης εξασφαλίζουν μια κατευθυνόμενη επικονίαση των καλλιεργειών την περίοδο της ανθοφορίας με τη μεταφορά  και τοποθέτηση μελισσιών μέσα στις καλλιέργειες αυτές.

Η τεχνική που ακολουθείται στην εφαρμογή της κατευθυνόμενης επικονίασης διαφοροποιείται ανάλογα με :

• το είδος και την έκταση της καλλιέργειας προς επικονίαση
• τις κλιματικές συνθήκες
• τις συνανθίζουσες καλλιέργειες ή τις ανθοφορίες αυτοφυών φυτών.

Από τους παράγοντες αυτούς εξαρτάται τόσο ο αριθμός των μελισσιών που θα μεταφερθεί στην συγκεκριμένη καλλιέργεια, όσο και η εποχή που θα γίνει η μεταφορά. Τα μελίσσια μετακινούνται συνήθως νύχτα και κατανέμονται ομοιόμορφα στην καλλιέργεια. Πρέπει να είναι μελίσσια πολύ δυνατά και να τοποθετούνται σε θέσεις τέτοιες, ώστε να μην εμποδίζουν τις καλλιεργητικές εργασίες. Ο αριθμός των μελισσιών που τοποθετούνται κυμαίνεται από 1 έως 3 για κάθε στρέμμα καλλιέργειας, ανάλογα με τη δύναμή τους.

 Η εποχή που θα μεταφερθούν τα μελίσσια στην καλλιέργεια για επικονίαση, εξαρτάται από το είδος της καλλιέργειας. 

Ενδεικτικά αναφέρουμε για ορισμένες καλλιέργειες την καταλληλότερη εποχή που πρέπει να μεταφερθούν τα μελίσσια, ώστε να έχουμε τα καλύτερα αποτελέσματα από την κατευθυνόμενη επικονίαση.

• Ακτινίδιο, όταν έχει ανοίξει το 10-15% των λουλουδιών.
• Μηλιά, όταν έχει ανοίξει το 30-40% των λουλουδιών.
• Κερασιά, Βερικοκιά, όταν έχει ανοίξει το 40-50% των λουλουδιών.
• Δαμασκηνιά: ποικιλίες ευρωπαϊκές, όταν έχει ανοίξει το 50% των λουλουδιών ενώ στις ποικιλίες κινέζικες και γιαπωνέζικες, όταν έχει ανοίξει το 80-90% των λουλουδιών.

 Κατά τη διάρκεια της διαμονής των μελισσιών σε μια καλλιέργεια για επικονίαση, πρέπει να γίνονται 2-3 τροφοδοσίες με σιρόπι ζάχαρης.

 Εχθροί, ασθένειες, δηλητηριάσεις του μελισσιού

        Γενικά

Όπως κάθε ζωικός οργανισμός έτσι και η μέλισσα αντιμετωπίζει αρκετά προβλήματα υγείας που μπορεί να προκαλέσουν ακόμη και τον θάνατό της. Η απώλεια  βέβαια  μερικών εργατριών ή κηφήνων  δεν έχει την ίδια σημασία με το θάνατο έστω και ενός εκτρεφόμενου θηλαστικού ζώου. Σε κάθε περίπτωση όμως ο μελισσοκόμος πρέπει να συνειδητοποιεί την σημασία που έχουν για το μελίσσι οι παθολογικές (μη φυσιολογικές) καταστάσεις που παρατηρεί τόσο στα ακμαία άτομα όσο και  στον γόνο των μελισσών. Πρέπει λοιπόν να γνωρίζει ποιοι παθογόνοι μικροοργανισμοί (ιοί, βακτήρια, μύκητες) προκαλούν τις ασθένειες και ποια παράσιτα (πρωτόζωα, ακάρεα έντομα) και άλλα ζώα (αρπακτικά πτηνά, θηλαστικά κ.ο.κ.) είναι οι εχθροί και προσβάλλουν τα μελίσσια.
ΠΑΤΗΣΤΕ ΓΙΑ ΤΟ Α ΜΕΡΟΣ ΑΠΟ ΚΑΤΩ.

Συνθήκες και Παράγοντες Εκτροφής και Παραγωγής του Μελισσιού (ΜΕΡΟΣ Α)

Πηγή